الگوی دکترین امنیت ملی سایبری ایران مبتنی بر جهاد تمدن‌سازی و الگوی امت - امامت

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، آیین دفاع از رساله دکتری حجت‌الاسلام محمدمهدی محققی، مدیرعامل خبرگزاری رسا با عنوان «صورت‌بندی دکترین امنیت ملی سایبری جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر گفتمان جهاد تمدن‌سازی» روز دوشنبه ۲۶ آبان‌ماه ۱۴۰۴ در سالن شهید صدر دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد. این جلسه با حضور استادان، پژوهشگران و جمعی از علاقه‌مندان حوزه مطالعات سایبری در فضایی علمی و اندیشه‌ورزانه برگزار شد.

در آغاز جلسه، حجت‌الاسلام محققی ضمن ابراز احترام و قدردانی از استاد راهنما، حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید محمد حسین هاشمیان و استاد مشاور جناب آقای دکتر سید ابوالحسن فیروزآبادی که به صورت مجازی در جلسه حضور داشت، از استادان داور حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رنجبر و دکتر فرشاد مهدی‌پور نیز به دلیل حضور و همراهی صمیمانه تشکر کرد.

مدیرعامل خبرگزاری رسا در ارائه رساله خود گفت: با توجه به این که بسیاری از مفاهیم سیاستی دچار ابهام یا تحریفند و از مفهوم اصلی، مفهوم زدایی بومی شده است. از این رو یکی از دستاوردهای این پژوهش ارجاع مفهوم اصلی دکترین به جایگاه اصلی و فضای اندیشه ورزی است و تلاش شده با توجه به محدودیت زمان مهم‌ترین مباحث به صورت فشرده ارائه شود.

وی در تشریح بیان مسئله تحقیق خود اظهار داشت: در سطح جهانی با نوعی هرج‌ومرج در حکمرانی سایبری روبه‌رو هستیم؛ وضعیتی که مطلوب ایالات متحده است زیرا در غیاب یک رژیم بین‌المللی منسجم می‌تواند یک‌جانبه‌گرایی خود را بر سایر دولت‌ها تحمیل کند. از این‌رو اراده‌ای برای شکل‌گیری یک رژیم بین‌المللی منصفانه در این حوزه مشاهده نمی‌شود.

وی افزود: در سطح داخلی نیز با چندسلیقگی و تشتت در حکمرانی سایبری مواجهیم؛ رویکردهایی که با تغییر دولت‌ها و مدیران تغییر می‌کند و همین امر موجب بی‌نظمی در تصمیمات، اتلاف منابع و ناتوانی در بهره‌برداری صحیح از ظرفیت‌های فضای سایبری شده است.

حجت‌الاسلام محققی درباره روش تحقیق گفت: با استفاده از مدل لایه بندی پژوهشی ساندرز، پارادایم، جهت‌گیری، منطق، روش شناسی، روش کردآوری داده ها، راهبرد و ابزار گردآوری داده ها در پژوهش مشخص و در نهایت روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد (Grounded Theory) انتخاب شد. دلیل اصلی این انتخاب فقدان ادبیات دکترینال در کشور، مواجهه با واقعیت‌های میدانی و نیازهای کنونی کشور، بهره‌گیری از تجربه و دانش کنشگران این عرصه بود. همچنین ماهیت چرخه‌ای سیاست‌گذاری دکترینال به‌روزرسانی مستمر داده‌ها را ضروری می‌سازد.

وی بیان کرد تمرکز اصلی گردآوری و تحلیل داده‌ها در سال ۱۴۰۲ انجام شده و تلاش شده است که یافته‌های پژوهش به صورت دقیق و قابل استفاده برای سیاست‌گذاری فرهنگی مطرح شود.

تشریح چالش‌های ادبیات دکترین امنیت ملی سایبری

حجت‌الاسلام محمدمهدی محققی در ادامه ارائه رساله خود با اشاره به کمبود جدی منابع معتبر در موضوع «دکترین امنیت ملی سایبری» گفت: در پایگاه‌های علم‌سنجی بین‌المللی همچون اسکوپوس و ساینس‌دایرکت مجموعاً بیش از ۲۴ مقاله مرتبط یافت نشد و از این میان نیز ۲۲ مورد تنها شامل چکیده بودند و متن کامل آن‌ها هنوز منتشر نشده بود. این مسئله نشان می‌دهد که ادبیات علمی این حوزه در سطح جهانی نیز همچنان نوپا و محدود است.

وی افزود: در ادبیات علمی داخلی نیز با وجود ده‌ها پژوهش در حوزه سایبر تحقیقات اختصاصی درباره دکترین امنیت ملی سایبری به‌شدت اندک است. تنها یک پژوهش یافت شد که آن هم متعلق به دانشگاه عالی دفاع ملی بود و تلاش کردم از یافته‌های آن بهره بگیرم.

حجت الاسلام محققی با اشاره به نوپا بودن مطالعات تمدن نوین اسلامی مورد تاکید رهبر معظم انقلاب گفت: تمدن نوین اسلامی به معنای بازگشت و احیای ارزش‌ها و آموزه‌های اسلامی در تمامی ابعاد زندگی انسانی است که با محوریت سبک زندگی اسلامی شکل می‌گیرد. این تمدن، ترکیبی از پیشرفت‌ها و پرورش بُعد معنوی است که هدف نهایی آن سعادت دنیوی و اخروی انسان است. در این تمدن، حاکمیت دین و رهبری متخصص معصوم (ع) یا جانشین او، محور تمام قواعد و اصول حکمرانی جوامع و بر پایه مهندسی روابط انسانی بر اساس معرفت الهی استوار است.

مدیرعامل خبرگزاری رسا با اشاره به مطالعات تطبیقی انجام‌شده در رساله توضیح داد: یکی از فصول پژوهش به بررسی اسناد ۱۲ کشور پیشرو یا رقیب جمهوری اسلامی ایران (چین، روسیه، آمریکا، ژاپن، انگلیس، فرانسه، کره شمالی، هند، کانادا و رژیم صهیونی) در حوزه حکمرانی و دکترین امنیت ملی سایبری اختصاص دارد.

وی در ادامه مهم‌ترین نکات این بررسی‌ها به این شرح بیان کرد: چین با تمرکز بر دکترین «جاده ابریشم دیجیتال» در پی تسریع انتقال قدرت تمدنی از غرب به شرق و تسلط بر زیرساخت‌های دیجیتال جهانی است و در این راستا شبکه فیبر نوری دریایی میان چهار قاره را توسعه می‌دهد. روسیه رویکرد دفاع سایبری فعال و پیشگیری از تهاجمات هژمونیک را در دکترین خود دنبال می‌کند. ایالات متحده آمریکا فضای سایبری را «میدان جنگ» می‌داند و هدف اصلی‌اش حفظ هژمونی از طریق کنترل زیرساخت‌های کلیدی اینترنت، از جمله مدیریت دامنه‌ها توسط شرکت «آیانا» و حفظ زیرساخت های حیاتی و صدور سبک زندگی آمریکایی است. یکی از بهانه های این کشور برای یکجانبه گرایی ترساندن کشورها از «بالکانیزاسیون شدن فضای سایبر جهانی» و حفظ یکپارچگی آن است. ژاپن تحت پوشش امنیتی سایبری آمریکا قرار دارد و بخش قابل توجهی از امنیت ملی سایبری خود را با حمایت واشنگتن تأمین می‌کند. انگلیس به توسعه «بازدارندگی سایبری» و تقویت فناوری‌های بومی در کنار همکاری‌های گسترده با آمریکا اهتمام دارد. فرانسه رویکردی چندجانبه‌گرایانه در حوزه سایبری اتخاذ کرده و هژمونی یک‌جانبه آمریکا را نمی‌پذیرد، اما محوریت اتحادیه اروپا را در سیاست‌های سایبری خود حفظ کرده است. کره شمالی دکترین سایبری اقتدارطلبانه و بسته‌ای دارد و در عرصه خارجی رویکردی تخاصمی به آمریکا را دنبال می‌کند، که کنترل و جنگ سایبری دو رکن اصلی آن به شمار می‌آیند. هند معتقد است که در نیمه قرن کنونی، «داده» به عنوان کالای استراتژیک، جایگزین «نفت» خواهد شد و بر همین اساس، سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در زیرساخت‌های انتقال و ذخیره سازی کلان داده ها و حکمرانی دیجیتال انجام داده است. کانادا بر ارتقای «سواد رسانه‌ای» و توانمندی‌های شناختی شهروندان در برابر تهاجم سبک زندگی آمریکایی به عنوان بخشی کلیدی از دکترین خود تأکید دارد.

نویسنده این رساله با اشاره به اعتبارسنجی و روایی داده‌ها توسط کانون نخبگانی و رفت‌وبرگشت مستمر داده‌ها گفت: گفتگو با متخصصان و بازبینی نتایج، فرایند روایی‌سنجی تحقیق را تامین کرد.

وی درباره فرایند کدگذاری داده‌ها گفت: در این تحقیق سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی به‌کار گرفته شد. در کدگذاری باز ابتدا خود پدیده دکترین امنیت ملی سایبری صورت بندی شد، سپس شرایط، مکانیسم‌ها و پیامدها مورد تحلیل قرار گرفت و در نهایت روایت دکترینی پژوهش استخراج شد.

حجت‌الاسلام محققی تمرکز انتخاب الگوی نهایی را نیز چنین تشریح کرد: با توجه به اثرگذاری شرایط زمینه‌ای و مداخله‌گر و همچنین تعدد مکانیسم‌های کنشی و واکنشی تحلیل شرایط مداخله‌گر و زمینه‌ای بر مکانیسم‌های سیاستی متمرکز شد؛ مکانیسم‌هایی که در نهایت خطوط اصلی سیاست‌گذاری در این حوزه را شکل می‌دهند.

وی در توضیح فصل نظری رساله نیز اظهار داشت: یکی از چالش‌های جدی کشور ما تحریف مفهومی برخی اصطلاحات وارداتی حوزه سیاست و امنیت است. در جلسات متعدد با مسئولان و سیاست‌گذاران مشخص شد که برداشت بسیاری از عزیزان از مفهوم «دکترین» با معنای علمی آن فاصله دارد و گاه با مفاهیمی چون راهبرد، استراتژی یا سیاست‌های کلان اشتباه گرفته می‌شود.

وی ادامه داد: یکی از دستاوردهای اصلی این پژوهش رفع این ابهامات و ارائه تعریفی علمی و دقیق از دکترین امنیت ملی سایبری است. برای این منظور ابتدا مفهوم دکترین و سپس امنیت ملی و در نهایت امنیت ملی سایبری را بازتعریف کردم. باید توجه داشت که امنیت سایبری ملی بخشی از امنیت ملی سایبری است و نباید این دو مفهوم با یکدیگر خلط شوند.

حجت‌الاسلام محققی گفت: در بخش نظری پژوهش ناگزیر بودم از حوزه روابط بین‌الملل و نظریه‌های امنیت بهره بگیرم. از میان نظریات مختلف، واقع‌گرایی نوین بیشترین انطباق را با نیازهای تحلیلی این تحقیق داشت و چارچوب نظری پژوهش بر اساس استعاره جهاد تمدن سازی نوین اسلامی و نظریه امنیتی واقع گرایی تهاجمی بر پایه اقتدار بازدارنده پیش‌کنشانه انتخاب شد.

تحلیل رویکردهای واقع‌گرایی و تبیین مفهوم جهاد تمدن‌ساز

حجت‌الاسلام محققی در ادامه دفاعیه رساله خود با اشاره به متغیر محوری دوم پژوهش، «جهاد تمدن‌ساز» و تبیین مبانی نظری آن، توضیح داد: برای ورود به این بحث ابتدا لازم بود رویکردهای مختلف واقع‌گرایی در روابط بین‌الملل بررسی شوند.

وی گفت: واقع‌گرایی در سه دسته اصلی تهاجمی، تدافعی و انگیزشی قابل تقسیم است و هر یک بازتاب‌دهنده نگرشی متفاوت به صحنه سیاست جهانی هستند.

مدیرعامل خبرگزاری رسا درباره واقع‌گرایی تهاجمی اظهار داشت: این رویکرد فضای جهان را آنارشی نظام بین‌الملل و میدان آشوب و ناامنی می‌داند که در آن وقوع جنگ امری محتوم تلقی می‌شود. کشورهایی که این رویکرد را برگزیده‌اند برای بقا و افزایش منافع خود در رقابت و کشمکش با همتایان، توان خود را بر مقابله با تهدید و کاهش قدرت دشمنان متمرکز می‌کنند.

وی با اشاره به یافته‌های مصاحبه‌های علمی درباره مورد مطالعه افزود: در این چارچوب هنگامی که آرایش دشمن برای حمله قطعی باشد کشور مورد هدف طبق حقوق و عرف بین‌الملل می‌تواند اقدام دفاعی مقدماتی انجام دهد تا حمله دفع شود.

وی توضیح داد: از آنجا که احتمال وقوع جنگ و ناامنی در این شرایط پرهیز‌ناپذیر است، در این دکترین هرگونه رفتاری که موجب تحریک دشمن به آغاز حمله شود خط قرمز است و باید بر روی گزینه معادله امنیت یعنی کاهش احتمال شکست در جنگ تمرکز کرد.

حجت‌الاسلام محققی در تشریح تحولات مفهومی ناشی از واقع‌گرایی تهاجمی گفت: یکی از مهم‌ترین تغییرات، تحول در معنای جنگ است. جنگ سنتی دیگر معنا و کارکرد پیشین را ندارد و امروز با نسل‌های جدیدی از جنگ از جمله جنگ رسانه‌ای، سایبری، هژمونیک و ترکیبی و به تازگی «جنگ الگوریتمی» رو به رو هستیم که در جنگ 12 روزه نمونه ای از ان را شاهد بودیم.

وی سپس به متغیر دوم پژوهش یعنی «جهاد تمدن‌ساز» پرداخت و اظهار داشت: در این بخش ابتدا مفهوم جهاد را توسعه نظری دادیم. در متون دینی جهاد تنها به عرصه نظامی محدود نمی‌شود و جهاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، علمی، امنیتی و ... نیز مورد توجه است. با تحلیل منظومه گفتمانی رهبر معظم انقلاب اسلامی، خصوصا اهداف بیانیه گام دوم انقلاب و بیانیه حوزه پیشرو و سرآمد، این مفهوم به سطح جهاد تمدنی ارتقا یافت.

جهاد تمدن‌ساز مسیر کوتاه‌مدت تحقق تمدن نوین اسلامی است

نویسنده این رساله علمی با اشاره به ضرورت ترسیم و بازنمایی چشم‌انداز روشن و پیشرفته ایران برای آینده ملت ها و کشورهای اسلامی گفت: اگرچه واحد تحول در سطح تمدنی معمولاً حدود یک قرن است اما بر اساس بیانیه گام دوم و مطالبات رهبر معظم انقلاب حرکت تمدنی جمهوری اسلامی ایران باید در بازه‌ای کوتاه‌تر طی شود؛ از این‌رو تعبیر «جهاد» برای این مسیر ضروری تشخیص داده شد.

مدیرعامل خبرگزاری رسا ادامه داد: تمدن اسلامی ریشه‌ای تاریخی دارد و از دوره‌های صدر اسلام تا دوران معاصر قابل تفکیک است. اما تمدن نوین اسلامی که در اندیشه انقلاب اسلامی مطرح است، تفاوت اساسی با نسخه‌های رقیب دارد؛ چه نوعثمان‌گرایی ترکیه، چه نوخلافت عربستان یا لیبرالیسم مالزی. در تمدن نوین اسلامی، هدف بازخوانی میراث قرآنی و روایی و سنت تاریخی اسلام بر اساس مقتضیات جهان جدید است.  «نوین» بودن این گفتمان به معنای استفاده از دستاوردها و عناصر تمدنی جدید است. زیرا در شرایط کنونی که سرعت تحولات علمی، فرهنگی و جهانی‌شدن افزایش یافته است، تنها بازگشت به تمدن اسلامی پیشین پاسخگوی نیازهای تمدنی بشر نیست و نیاز به رویکرد و مدیریت نوین در پهنه تمدن احساس می‌شود. ویژگی «نوین» بودن به معنای تطابق با شرایط و مقتضیات روز و به‌روزرسانی آن در قالب سبک زندگی، علوم، فناوری و فرهنگ اسلامی این گفتمان را از سایر الگوها متمایز و آن رویکردها را از دایره مطالعه ما خارج می کند.

وی بیان کرد: در بخش مبانی نظری جهاد تمدن‌ساز، الگوهای این حوزه بر اساس مقاصد عالی نظام اسلامی و بنیان‌های فکری امام راحل (ره) و رهبر معظم انقلاب و نیز عناصر هویتی تمدن اسلامی بررسی شد و عناصر جهاد تمدن‌ساز بر پایه اندیشه‌های امامین انقلاب و غایات نظام اسلامی استخراج و تبیین شد.

حجت‌الاسلام محققی در ادامه تأکید کرد: این یافته‌ها در فصل پایانی رساله به صورت جامع‌تر و تحلیلی‌تر مورد بررسی قرار گرفته‌اند و نمودارهای منسجم و دقیق آن در بخش نتایج ارائه شده است.

تشریح رویکردهای نظری و الگوی نوین دکترین امنیت ملی سایبری

حجت‌الاسلام محققی درباره ابعاد دکترین امنیت ملی سایبری کشور بیان کرد: در این پژوهش مبانی نظری به عنوان مضمون فراگیر، بر پایه سه نظریه اصلی استوار بود: بازدارندگی، توازن قوا و ام‌القرا.

وی توضیح داد: نظریه توازن قوا جهان را متشکل از هفت منطقه راهبردی قدرت می‌داند که هیچ قدرتی نباید به برتری کامل بر دیگران برسد و سایرین باید توازن ایجاد کنند. نظریه ام‌القرا جمهوری اسلامی ایران پذیرای تنوع فرهنگ های بومی دارالاسلام و مناطق مسلمان نشین جهان دانسته و چارچوب راهبردی برای نقش‌آفرینی محوری جمهوری اسلامی ایران ترسیم می‌کند.

مدیرعامل خبرگزاری رسا به الگوی سه‌گانه شفریتز اشاره کرد و گفت: دکترین پلی است که فلسفه تشکیل نظام را به خط‌مشی‌ها سیاست‌های کلان پیوند می‌زند. در این راستا به بیانات امامین انقلاب و آرمان‌های اصلی انقلاب اسلامی مراجعه شده است. از میان اهداف عالی انقلاب اسلامی (مانند عدالت، اجرای احکام اسلام، استقلال، آزادی و نفی سلطه) هدف غایی انقلاب اسلامی، به تصریح امام خمینی(ره) زمینه‌سازی برای ظهور حضرت حجت(عج) است که رهبر معظم انقلاب اسلامی از آن به عنوان «زمینه سازی برای طلوع خورشید عظمای ولایت (ع)» یاد کرده و آن را در قالب تمدن نوین اسلامی توضیح داده‌اند.

وی در ادامه به شرایط مداخله‌گر اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین شرایط، نقش راهبری شامل موازنه قوا و ژئوپلیتیک نوین فضای سایبری است که قدرت، رقابت و تعاملات سیاسی، اقتصادی و نظامی در فضای مجازی که اهمیت کنترل زیرساخت‌ها، اطلاعات و فناوری‌های مرتبط با سایبر را به عنوان عوامل کلیدی در تعیین نفوذ و امنیت ملی کشورها نشان می‌دهد. جمهوری اسلامی با تهدیدهای نوظهور متعددی مواجه است که محدودیت مرزهای اعمال اراده حاکمیت ملی را در فضای سایبر به حداقل رسانده و تاثیر سکو‌های جهانی و شرکت‌های چندملیتی بر زیست اجتماعی کاربران چالشی مستمر برای حاکمیت سایبری کشور ایجاد می‌کنند.

حجت‌الاسلام محققی در ادامه به بیان شرایط زمینه های شامل گفتمان انقلاب اسلامی، فرهنگ سازی و فرایندهای تحولی پرداخت و با اشاره به نقش گفتمان انقلاب اسلامی اظهار داشت: گفتمان انقلاب اسلامی بر محور کلمه توحید استوار است که دارای بُعد اثباتی و سلبی است. بر اساس این گفتمان، «دیگری‌های گفتمانی» در سطح منطقه، جهان اسلام و عرصه بین‌الملل تعریف شده است.

ارائه الگوی نوین دکترین امنیت ملی سایبری مبتنی بر امت - امامت

حجت‌الاسلام محمدمهدی محققی در بخش پایانی دفاعیه رساله دکتری خود به تشریح تفاوت‌های الگوی پیشنهادی دکترین امنیت ملی سایبری جمهوری اسلامی ایران با مدل‌های کشورهای دیگر پرداخت و گفت: رویکرد ما مبتنی بر الگوی امت - امامت است که برخلاف الگوی شبکه ای کابر متشکل از افراد پراکنده، در این الگوی اسلامی امت بر پایه ایمان، عمل و رهبری شکل می‌گیرد و رابطه هدایت‌گرانه و معنادار میان امت و امام را محور حکمرانی سایبری قرار می‌دهد.

وی با تأکید بر جایگاه اصلی فرهنگ‌سازی و سبک زندگی در این الگو اظهار داشت: حتی آمریکا در دکترین سایبری خود حفظ و گسترش «سبک زندگی آمریکایی» را به‌عنوان یکی از اهداف اصلی دنبال می‌کند.

مدیرعامل خبرگزاری رسا به تحولات فناوری و تأثیر آن بر امنیت ملی اشاره کرد و افزود: رهبر معظم انقلاب تلاش برای رسیدن به ده کشور اول دنیا در مسئله هوش مصنوعی را مطالبه دارند. همچنین پیمان اقتصاد دیجیتال که آمریکا با محوریت کشورهای عربی خلیج فارس در منطقه دنبال می‌کند، با بهره‌گیری از فناوری بلاک‌چین، وابستگی ساختاری کشورها را به‌صورت تدریجی و نرم افزایش می دهد.

حجت‌الاسلام محققی درباره مکانیسم‌های کنشی و واکنشی دکترین امنیت ملی سایبری گفت: این دکترین باید مبتنی بر تمدن نوین اسلامی و چندجانبه‌گرایی هوشمند شکل گیرد. فعال سازی ظرفیت‌هایی مانند سازمان همکاری اسلامی و سازمان همکاری شانگهای در این چارچوب اهمیت ویژه‌ای دارند و فرصت‌های گسترده‌ای برای کشور ایجاد می‌کنند.

وی با اشاره به چالش‌های حکمرانی سایبری در ایران افزود: حکمرانی سایبری کشور کامل نشده و مرزبندی‌ها ناتمام است. همچنین در حوزه بازدارندگی سایبری، هنوز الگوی عملیاتی مشخصی وجود ندارد و این مفهوم در سطح نظری باقی مانده است.

مدیرعامل خبرگزاری رسا در بخش سیاست‌گذاری به ضرورت الزام سکوهای خارجی به معرفی نماینده رسمی در کشور اشاره کرد و گفت: کشورهایی مانند ترکیه و آذربایجان این رویکرد را اجرا کرده‌اند اما در ایران علی‌رغم مذاکرات با واتساپ و تلگرام، این سیاست هنوز به نتیجه نرسیده است. دیپلماسی سایبری ما نیز محدود به یک اداره‌کل در وزارت خارجه است و هنوز اراده لازم برای توسعه این حوزه شکل نگرفته است.

وی تأکید کرد: اجرای درست این سازوکارها پیامدهای فراملی مهمی دارد، به‌ویژه آنکه ما هنوز نتوانسته‌ایم مدلی برای همکاری پایدار با کشورهای دیگر با وجود اختلافات ایدئولوژیک طراحی کنیم و تضمین‌های سیاسی ما در اسناد رسمی ضمانت اجرای کافی ندارند.

حجت‌الاسلام محققی افزود: ایجاد سکوهای مشترک با جهان اسلام ظرفیت راهبردی مهمی برای تحقق اهداف دکترین امنیت ملی سایبری کشور است. هم چنین یکی از معضل‌های سیاست‌گذاری سایبری در کشور ما این است که مدیران اجرایی با انبوه‌شدگی اسناد سیاستی روبه‌رو هستند و گاه دستگاه‌ها رویکرد تشریفاتی با اسناد بالادستی دارند.

وی در پایان یادآور شد: ساخت تمدن نوین اسلامی نیازمند جهاد همه‌جانبه در تولید دانش و ادبیات نظری، گفتمان‌سازی کارآمد، نهادینه‌کردن بینش تمدنی، مطالعات میدانی و پژوهش‌های جامع است که هدف‌های گام دوم انقلاب اسلامی را محقق می کند.